Sinds kort zijn wij houder van vijf kippen en een haan. Ik heb het lang tegengehouden, maar ben uiteindelijk toch gezwicht. En ik moet eerlijk toegeven: ze zijn best gezellig en ze vertonen bijzonder interessant gedrag.
Zo is er een duidelijke hiërarchie te zien onder de kippen. De kip hoger in rang schijnt het
recht te hebben de kip lager in rang te mogen pikken. En in die volgorde,
groepsoudste voorop, gaan ze ook ‘op stok’. De rangorde bepaalt wie de beste
plek op de stok heeft en wie het lekkerste eten krijgt. Het schijnt dat deze
pikorde rust en veiligheid in de groep brengt, iedereen weet waar ze aan toe
is.
Ook in organisaties kom je pikordes tegen, formele maar ook informele. Ook hier schept
de formele pikorde (meestal) duidelijkheid. Je weet wie de baas is, je weet wie
je leidinggevende is. Je weet binnen welke kaders je mag handelen. Maar juist
de informele pikorde laat zich niet altijd voorschrijven. Dat heeft niet altijd
te maken met vooraf bepaalde posities. Het heeft wel veel invloed op de wijze
waarop mensen met elkaar samenwerken. Je moet er toch niet aan denken dat er
niet op basis van menselijke gelijkwaardigheid wordt samengewerkt? De meest
productieve teams kenmerken zich door de vrijheid waarin ideeën worden
uitgewisseld, vrij wordt gecommuniceerd en feedback wordt gegeven. Waar
teamleden elkaar helpen, hulp vragen en zich kwetsbaar durven op te stellen.
Ongeacht posities, rangen en standen. Horizontaal georganiseerd. Ja, beste
directeuren, dat geldt ook voor u. Maak jezelf maar eens lid van een
projectteam binnen jouw organisatie. Bij voorkeur van een project waar je zelf
inhoudelijk weinig van weet. En zet je eigen waarheden eens opzij. Je zult zien
dat je heel veel opsteekt van de andere teamleden. Juist van de mensen van de
werkvloer. En jij kunt vanuit jouw helicopterview toegevoegde waarde de
leveren. Wel is het belangrijk dat er sprake is van een ‘veilige omgeving’. Als
hier geen sprake van is, als teamleden steeds alert moeten zijn of ze worden
‘gepikt’, moet je er nog niet aan beginnen. Creëer eerst de noodzakelijke
veiligheid en vertrouwen.
Even terug naar ons pluimvee. We kregen het advies toch een haan aan de groep hennen toe
te voegen. Want een haan beschermt de hennen en houdt de groep bijeen. Hij
maakt overigens geen deel uit van de pikorde, hij staat er gewoonweg boven.
Emancipatie kennen ze niet in de wereld van de kippen.
Wist je dat je niet een groep hanen bij elkaar moet zetten? Ze slachten elkaar af. Alleen
als ze uit hetzelfde nest komen en samen zijn opgegroeid, kunnen ze met elkaar
samenleven. Hoe zit het dan met hanen binnen organisaties? (Hanen binnen organisaties
zijn trouwens niet alleen mannen). Haantjesgedrag kenmerkt zich door
territoriumdrift, door status en aanzien te verwerven en het buitensluiten van
mensen met andere ideeën. Het draagt niet bij aan een positieve werksfeer,
vertrouwen, veiligheid en open communicatie. Het leidt ertoe dat energie wegvloeit
aan het omgaan met negativiteit en weerstand. Maar af en toe is een beetje
haantjesgedrag niet verkeerd. Hanen zijn goed in het nemen van besluiten. Ze
gaan de strijd aan en weten van aanpakken. De kunst is echter om goed aan te
voelen op welk moment je haantjesgedrag wel of juist niet moet toepassen. Op
korte termijn kan het soms effectief zijn. Maar doe het niet te vaak, want je
bereikt er op langere termijn niet veel mee.
Beticht je jezelf van enig haantjesgedrag? Door deze herkenning maak je al een hele stap
in de goede richting. Om de balans te behouden tussen effectief en ineffectief
gedrag adviseer ik mensen om je heen te organiseren die je af en toe een
spiegel voorhouden en eerlijke feedback geven. Dat zijn dus niet de meelopers
en de jaknikkers. Het opent de deur naar een beter zelfbewustzijn. Hoe gedraag
ik mij, waarom gedraag ik mij op die manier en wat voor effect heeft mijn
gedrag. Op die manier maak je verbinding met jezelf en dat draagt bij aan je
authenticiteit.